Notariusz odpowiada za szkody wyrządzone klientom w wyniku swoich działań, co ma na celu zagwarantowanie rzetelności wykonywania zawodu. Rama prawna tej odpowiedzialności wywodzi się z ustawy z dnia 14 lutego 1991 r. – Prawo o notariacie, jak również z Kodeksu cywilnego.
Zgodnie z art. 49 Prawa o notariacie, notariusz ponosi odpowiedzialność za szkody powstałe podczas wykonywania czynności notarialnych, wymagając przy tym szczególnej staranności. Z kolei, ogólna zasada zawarta w art. 415 w zw. z art. 472 Kodeksu cywilnego mówi, że każdy, kto swoją winą wyrządzi szkodę drugiej osobie, jest zobowiązany do jej naprawienia. W przypadku notariusza szkoda może wyniknąć z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, a ciężar wykazania szkody, winy, oraz związku przyczynowego spoczywa na poszkodowanym, zgodnie z art. 6 KC i art. 232 KPC.
Specyfika odpowiedzialności notariusza przy czynnościach notarialnych
W praktyce notarialnej odpowiedzialność ta przybiera postać deliktową, jak potwierdza wyrok Sądu Najwyższego z 9 maja 2008 r. (sygn. akt III CSK 366/07). Wyróżnia się termin trzyletni na dochodzenie roszczeń, który nie może się zakończyć później niż po upływie dziesięciu lat od zdarzenia wyrządzającego szkodę. Istotne jest, że dla ustalenia odpowiedzialności nie ma znaczenia, czy poszkodowany był świadomy szkody, czy znał osobę odpowiedzialną za jej naprawienie.
Odpowiedzialność notariusza obejmuje również sytuacje, gdy szkoda powstaje w wyniku niedopełnienia obowiązków informacyjnych. Notariusz musi zapewnić, by jego klienci byli w pełni świadomi konsekwencji składanych oświadczeń. Brak takiej informacji, zwłaszcza w kontekście skomplikowanych zagadnień prawnych, może prowadzić do poważnych konsekwencji prawnych dla klientów.
Podstawowe obowiązki notariusza i możliwość zwolnienia się od odpowiedzialności
Notariusze są zobowiązani do zachowania „szczególnej staranności” przy wykonywaniu swoich obowiązków, które wynikają bezpośrednio z zasad porządku prawnego. Obowiązki te mają charakter uniwersalny, dotyczą zarówno w relacji z klientem, jak i osobami trzecimi. Naruszenie tych obowiązków, oceniane w kontekście abstrakcyjnej oceny niedbalstwa i zawodowego charakteru działalności notariusza, z reguły przesądza o jego winie, co najmniej w postaci niedbalstwa. Zgodnie z art. 81 Prawa o notariacie, pojęcie „czynności notarialnej sprzecznej z prawem” obejmuje również czynności ważne prawnie, lecz mogące narazić stronę na niekorzystne skutki z powodu niejasności użytego języka prawnego.
Warto dodać, że notariusz może zwolnić się od odpowiedzialności cywilnej, jeśli wykaże, że szkoda wynikła z okoliczności, za które on ani jego pracownicy nie ponoszą odpowiedzialności. Ta możliwość, choć istniejąca, wymaga solidnego udowodnienia braku winy lub niedbalstwa ze strony notariusza.
Obowiązkowe ubezpieczenie i inne formy odpowiedzialności notariuszy
Istotnym aspektem działalności notarialnej jest obowiązek posiadania ubezpieczenia od odpowiedzialności cywilnej za szkody wyrządzone przy wykonywaniu czynności notarialnych. Takie ubezpieczenie stanowi dodatkową ochronę zarówno dla notariuszy, jak i dla ich klientów, zapewniając możliwość pokrycia ewentualnych roszczeń.
Poza odpowiedzialnością cywilną notariusze mogą również podlegać odpowiedzialności dyscyplinarnej, regulowanej przez ustawę Prawo o notariacie oraz odpowiedzialności karnej, wynikającej z przepisów Kodeksu karnego. Odpowiedzialność dyscyplinarna odnosi się do naruszeń zasad etyki zawodowej i standardów wykonywania zawodu, podczas gdy odpowiedzialność karna dotyczy czynów, które są uznane za przestępstwa w świetle prawa karnego.
Notariusz w Polsce jako zawód zaufania publicznego ponosi rozległą odpowiedzialność cywilną, dyscyplinarną i karną za swoje działania. Rzetelność i staranność w wykonywaniu obowiązków notarialnych są kluczowe dla utrzymania zaufania publicznego i zapewnienia ochrony prawnej obywatelom.
Informacje zawarte w tym artykule mają charakter ogólny i edukacyjny. Nie stanowią one porady prawnej i nie mogą zastąpić indywidualnej konsultacji z profesjonalnym prawnikiem lub notariuszem. Każda sytuacja prawna jest unikalna i wymaga indywidualnej analizy przez specjalistę. Na przykład, jeśli szukasz notariusza we Wrocławiu, warto odwiedzić stronę notariusz, która oferuje szeroki zakres usług notarialnych dostosowanych do różnorodnych potrzeb klientów.