Zatrzymanie osoby podejrzanej o popełnienie przestępstwa nie oznacza, że nie posiada ona żadnych praw. W rzeczywistości organy ścigania muszą przestrzegać zasad procedury karnej i mają obowiązek poinformować zatrzymanego o przysługujących mu prawach – do czego uprawniona jest więc taka osoba?
Zatrzymanie w prawie karnym
Zgodnie z obowiązującymi przepisami każdy ma prawo ująć osobę na gorącym uczynku przestępstwa lub w pościgu podjętym bezpośrednio po popełnieniu przestępstwa, jeżeli zachodzi obawa ukrycia się tej osoby lub nie można ustalić jej tożsamości. Zatrzymanie w postępowaniu karnym ma miejsce wtedy, gdy organy ścigania (policja lub prokuratura) ma podejrzenie, że dana osoba mogła popełnić określony czyn zabroniony – w praktyce to właśnie policja dokonuje najwięcej zatrzymań.
Zatrzymanie powinno być rozumiane jako czasowe pozbawienie wolności danej osoby. Uznaje się je za samodzielny środek przymusu procesowego i stanowi wyjątek od konstytucyjnej zasady braku ingerencji w wolność osobistą człowieka.
Prawa zatrzymanego w postępowaniu karnym
Zatrzymanego należy natychmiast poinformować o przyczynach zatrzymania i o przysługujących mu prawach, w tym o prawie do skorzystania z pomocy adwokata lub radcy prawnego, do korzystania z bezpłatnej pomocy tłumacza, jeżeli nie włada w wystarczającym stopniu językiem polskim, do złożenia oświadczenia i odmowy złożenia oświadczenia, do otrzymania odpisu protokołu zatrzymania, do dostępu do pierwszej pomocy medycznej oraz o prawie zatrzymanego:
- do kontaktu z adwokatem na żądanie,
- do złożenia zażalenia do sądu na dokonane zatrzymanie,
- na jego prośbę, do nawiązania w dostępnej formie kontaktu z właściwym urzędem konsularnym lub przedstawicielstwem dyplomatycznym, a w razie zatrzymania osoby nieposiadającej żadnego obywatelstwa - z przedstawicielem państwa, w którym ma ona stałe miejsce zamieszkania. To prawo pojawia się, gdy osobą zatrzymaną jest obcokrajowiec,
- do zwolnienia – Zatrzymanego należy natychmiast zwolnić, gdy ustanie przyczyna zatrzymania, a także jeżeli w ciągu 48 godzin od chwili zatrzymania przez uprawniony organ nie zostanie on przekazany do dyspozycji sądu wraz z wnioskiem o zastosowanie tymczasowego aresztowania; należy go także zwolnić na polecenie sądu lub prokuratora,
- do wysłuchania go.
Kto nie może zostać zatrzymany?
Polskie prawo przewiduje, że nie wszyscy ludzie mogą być zatrzymani przez policję. Na chwilę obecną zatrzymanie jest niedopuszczalne w stosunku do osób korzystających z immunitetu dyplomatycznego oraz osób, które spełniają określone wymogi ustawowe, czyli:
- posłów, senatorów (bez zgody Sejmu lub Senatu – art. 105 ust. 5 i art. 108 Konstytucji RP)
- sędziów wszystkich sądów (bez zezwolenia właściwego sądu dyscyplinarnego;
- sędziów Trybunału Stanu (bez zgody Trybunału – art. 15a ust. 1 TSU);
- sędziów Trybunału Konstytucyjnego (bez zgody Zgromadzenia Ogólnego;
- prokuratorów (bez zgody przełożonego – art. 135 § 1 PrProk);
- Rzecznika Praw Obywatelskich (bez zgody Sejmu – art. 211 Konstytucji RP);
- Prezesa Najwyższej Izby Kontroli (bez zgody Sejmu – art. 18 NIKU);
- Prezesa Urzędu Ochrony Danych Osobowych;
- Prezesa Instytutu Pamięci Narodowej – Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu;
- w ograniczonym zakresie urzędników konsularnych państw obcych.
Artykuł przygotowany przez ZaufanyAdwokat.pl we współpracy z Kancelaria Adwokacka Anna Szychułda-Baran.
Kancelaria Adwokacka Anna Szychułda-Baran
Sprawy Karne Warszawa
Rozbrat 34/36 lok. 71,
00-429 Warszawa
Telefon: +48 884 800 695
E-mail: adwokat@szychuldabaran.pl