Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków w Katowicach poinformował o wpisaniu do rejestru zabytków nieruchomych województwa śląskiego zespołu zabudowy zajezdni tramwajowej w Chorzowie przy ul. Inwalidzkiej 5.
Kolejny obiekt w Chorzowie trafił do śląskiego rejestru zabytków nieruchomych. Zajezdnia tramwajowa w Chorzowie Batorym, znajdująca się przy ul. Inwalidzkiej 5 jest kompleksem składającym się z budynku administracyjnego, warsztatu, wozowni oraz dawnej kuchni. Obiekt został wpisany do rejestru 6 maja 2022 roku i widnieje pod numerem A/980/2022.
Zespół zabudowy dawnej zajezdni tramwajowej w Chorzowie–Batorym (obecnie Zakład Usługowo-Remonty Tramwajów Śląskich S.A.) jest zlokalizowany po południowej stronie linii kolejowej, a tor do niej prowadzi od trasy przebiegającej przez ul. Armii Krajowej w Chorzowie.
Zajezdnia zaprojektowana dla Śląskich Kolejek Spółka Akcyjna w Katowicach powstała w latach 1929–1930.
We wrześniu 1929 roku nowa zajezdnia składała się z 8-stanowiskowej hali stojącej po stronie zachodniej, z możliwością przedłużenia i rozszerzenia od południa o 8 dodatkowych stanowisk. Na północ od niej prowadził tor do hali warsztatów na 8 stanowisk (+ ewentualnie 10 dodatkowych) z przesuwnicą o napędzie elektrycznym. Całość otaczała pętla ze ślepym torem, przecinająca dwukrotnie wiaduktem bocznicę kolejową. Obie hale wzniesiono w konstrukcji żelaznej, każdy z torów mógł pomieścić pod dachem trzy wozy – przedstawia obiekt Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków.
Elewacja kompleksu została wykonana kolorowo fugowanej z czerwonej cegły – wzbogacały je charakterystyczne ciągi okien, a na wieży planowano montaż zegara. Tylna część budynku zyskała piwnicę z garażami autobusowymi, a także garaż na samochód osobowy jak też kotłownię, podnośnie i magazyn oleju.
Na wyższych kondygnacjach umieszczono magazyny, a nad klatką schodową w wieży — zbiornik na wodę. W bocznych pomieszczeniach funkcjonowała kuźnia, stolarnia i warsztat elektrotechniczny, a na piętrze – pomieszczenia socjalne. Wewnątrz hali zabudowano 6 torów, pomiędzy którymi wozy przemieszczano za pomocą przesuwnicy; funkcjonował też żuraw elektryczny przejezdny. W torach zabudowano żelbetowe kanały rewizyjne. W części hali wydzielonej jako lakiernia zabudowano 2 tory. Konstrukcja hali zajezdni była identyczna jak warsztatów – czytamy w komunikacie konserwatora zabytków.
Zajezdnia tramwajowa w Chorzowie Batorym stała się zabytkiem
Prace budowlane wykonało Górnośląskie Towarzystwo Budowlane S.A. w Wielkich Hajdukach. Obliczenia statyczne wykonała Sp. Akc. Elewator z Katowic – inż. Pamnitz lub Zygmunt Glźksman. Nie jest to pewne, lecz istnieje możliwość, że był on również autorem całego projektu. Konstrukcja żelazna budynku i dachu została wykonana przez Fabrykę Maszyn „Transport” daw. Jan Martin Sp. z o. p. w Wielkich Hajdukach.
W tym samym czasie zostały wzniesione budynki biurowy i mieszkalny na prawo od bramy wjazdowej. W trakcie wojny doszło do szeregu kolejnych projektów budowlanych, w tym tymczasowej konstrukcji nowej hali zajezdni w Hajdukach (niem. Notwagenhalle), a później dobudowano piętro przeznaczone na cele biurowe i magazynowe nad pomieszczeniami na tyłach hali warsztatowej.
Pięciokrotny wzrost zatrudnienia (liczony od początku wojny do 1943 r.) zmusił zarząd tramwajów do inwestycji o charakterze socjalnym. W ten sposób powstał barak dla 70 robotnic RAD, a później został rozbudowany o dodatkowe pomieszczenia i podpiwniczony. Dobudowano również pomieszczenia socjalne (szatnia, jadalnia) dla kobiet po południowej stronie hali zajezdni. Od września 1942 r. do września 1944 r. powstały też baraki mieszkalne dla zachodnich robotników cudzoziemskich
W trakcie wojny rozbudowano też i wyposażono w dwa nowe prostowniki podstacje w Chorzowie. Przetwarzała ona prąd zmienny 6000 V na stały 600 V. Przez teren podstacji poprowadzono nowy przebieg trasy Chorzów-Bytom (w latach 60-tych XX wieku zastąpiono ją nową nieopodal – do dziś funkcjonującą koło wylotu ul. 3 Maja).
Po 1945 r. powstała podstacja elektryczną (Koleje Elektryczne Zagłębia Śląsko-Dąbrowskiego Przymusowy Zarząd Państwowy) według projektu inż. arch. Adama Billewicza. W 1956 roku powstał barak od strony obecnej ul. Maronia jako hotel robotniczy, a w 1957 rooku wykonano projekt rozbudowy zajezdni (mgr inż. arch. Teodor Malczyk - Biuro Projektów Budownictwa Komunalnego Gdańsk).
Do sierpnia 2006 roku funkcjonowała zajezdnia tramwajowa, którą później przekształcono w Zakład Urządzeń Technicznych i Komunikacyjnych nr 2 remontowy oraz siedzibę spółki Tramwaje Śląskie S.A.
W latach 2006–2007 miał miejsce remont i przebudowa gmachu administracyjnego. Zaprojektowano również nowe wejście od strony ul. Inwalidów, dokonano scalenia obu segmentów, zmieniono układ pomieszczeń, adaptowano poddasze oraz piwnice, zaaranżowano pomieszczenia, wymieniono okna.
