Żydzi w kulturze

Zapraszamy na II spotkanie z cyklu „Porozmawiajmy o…”, które odbędzie się 20 kwietnia 2018 r. w MDK Batory.

Kulturowe mity współczesności – Żydzi

Uczestniczyć w polskiej kulturze to znaczy mieć udział we wspólnocie historycznych doświadczeń, języka i miejsca, choć wiadomo, że każdy z wymienionych elementów wymagałby dookreśleń i zastrzeżeń. Jedno tylko nie ulega wątpliwości – integralną częścią kultury polskiej byli i są Żydzi. Stwierdzenie faktu nie wystarcza. Żydzi stanowią bowiem jeden z trwałych polskich mitów kulturowych.

Rangę i złożoność tego mitu przybliżę wykorzystując najpierw piosenkę Jacka Kaczmarskiego Opowieść pewnego emigranta. Przez pryzmat jednostkowej, anonimowej opowieści widzimy fragment historii Polski XX wieku. Kierujemy jednocześnie uwagę na budzące emocje (zawsze, a ostatnio znów nasilone) zjawiska antysemityzmu, żydokomuny i (tu – domyślnie) antypolonizmu.

Co może być lekarstwem na antysemityzm? Tylko kultura. Jako argumentów można użyć tekstów piosenki Wojciecha Młynarskiego tak jak malował pan Chagall oraz eseju Włodzimierza Paźniewskiego Drohobycz w Jerozolimie – odsyłającego zarazem do prozy Brunona Schulza. Uzyskamy wtedy piękną i kojącą wersję historii i receptę na postrzeganie współczesności. Wśród tekstów kultury znajdują się także mniej chętnie przyswajane, ale ważne i ciągle na nowo się aktualizujące. Przywołać tutaj w pierwszym rzędzie należy stanowisko Jana Błońskiego, najdobitniej wyrażone w eseju Biedni Polacy patrzą na getto. To jest recepta trudna do zrealizowania.

Opowieści o relacjach polsko-żydowskich (tudzież żydowsko-polskich) można snuć wokół stereotypów i plotek wykluczających albo wokół projektów filozofów dialogu. Wybór jest domeną wolności, ale to już temat na następny wykład o kolejnym micie.

dr hab. prof. UŚ Małgorzata Krakowiak