Zachowek jest instytucją prawa cywilnego, która pozwala w pewnym sensie dojść do majątku spadkowego w sytuacji, gdy dana osoba nie została powołana do dziedziczenia. Pojawia się jednak pytanie – czy z prawa do zachowku można skorzystać nawet wiele lat po śmierci spadkodawcy? Jak prawidłowo skorzystać z zachowku?
Spis treści:
-
Zachowek
-
Przedawnienie zachowku
Zachowek
Zachowek to prawo żądania zapłaty określonej kwoty pieniężnej w sytuacji, gdy członek najbliższej rodziny zmarłego został pominięty przy dziedziczeniu np. w skutek pozostawienia przez spadkodawcę testamentu, w którym powołuje on do całego spadku osobę spoza rodziny.
Zgodnie z treścią art. 991 Kodeksu cywilnego zstępnym, małżonkowi oraz rodzicom spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku z ustawy, należą się, jeżeli uprawniony jest trwale niezdolny do pracy albo jeżeli zstępny uprawniony jest małoletni - dwie trzecie wartości udziału spadkowego, który by mu przypadał przy dziedziczeniu ustawowym, w innych zaś wypadkach - połowa wartości tego udziału (zachowek). Jeżeli uprawniony nie otrzymał należnego mu zachowku bądź w postaci uczynionej przez spadkodawcę darowizny, bądź w postaci powołania do spadku, bądź w postaci zapisu, przysługuje mu przeciwko spadkobiercy roszczenie o zapłatę sumy pieniężnej potrzebnej do pokrycia zachowku albo do jego uzupełnienia.
Zachowek stanowi formę rekompensaty pieniężnej dla członka najbliższej rodziny zmarłego, który nie została powołany do dziedziczenia. Z racji swojego charakteru zachowek jest prawem a nie obowiązkiem, co w praktyce oznacza, że jeśli uprawniony nie wystąpi z żądaniem zapłaty to spadkobierca sam z siebie nie będzie musiał wypłacić żadnego zachowku.
Celem instytucji zachowku jest ochrona interesów majątkowych najbliższych członków rodziny, wymienionych w art. 991 § 1 KC, przez zapewnienie im, niezależnie od woli spadkodawcy, a nawet wbrew jego woli, roszczenia pieniężnego odpowiadającego określonemu w powołanym przepisie ułamkowi wartości udziału w spadku, który by im przypadał przy dziedziczeniu ustawowym. Osoba należąca do kręgu podmiotów wymienionych w art. 991 § 1 KC ma prawo do uzyskania określonej korzyści ze spadku. Z art. 991 § 2 KC wynika, że zaspokojenie należnego osobie uprawnionej roszczenia o zachowek w pierwszej kolejności może nastąpić bądź w postaci uczynionej przez spadkodawcę darowizny, bądź w postaci powołania do spadku, bądź w postaci zapisu. Dopiero w przypadku, gdy uprawniony nie uzyska równowartości zachowku w jednej z powyższej wskazanych form może kierować roszczenie o zachowek do spadkobiercy.
Przedawnienie zachowku
Z racji majątkowego charakteru zachowku prawo to ulega przedawnieniu. W praktyce oznacza to więc, że uprawniony do zachowku nie może skorzystać ze swojego uprawnienia w każdym czasie. Art. 1007 KC wyraźnie stanowi, że roszczenia uprawnionego z tytułu zachowku oraz roszczenia spadkobierców o zmniejszenie zapisów zwykłych i poleceń przedawniają się z upływem lat pięciu od ogłoszenia testamentu. Roszczenie przeciwko osobie obowiązanej do uzupełnienia zachowku z tytułu otrzymanych od spadkodawcy zapisu windykacyjnego lub darowizny przedawnia się z upływem lat pięciu od otwarcia spadku. Po upływie ww. terminów uprawniony z tytułu zachowku nie może skutecznie domagać się zapłaty od uprawnionego.
Początek biegu terminu przedawnienia roszczenia z tytułu zachowku zgodnie z art. 1007 § 1 KC należy wiązać wyłącznie z otwarciem i ogłoszeniem testamentu bez względu na jakiekolwiek okoliczności natury zewnętrznej. Brak wiedzy uprawnionego do zachowku, o istnieniu testamentu oraz przyczyny nieprzeprowadzenia postępowania o stwierdzenie nabycia spadku, mogą być natomiast brane pod uwagę przy ocenie sprzeczności podniesionego zarzutu przedawnienia z zasadami współżycia społecznego (art. 5 KC).
Termin przedawnienia zachowku może ulec jednak przerwaniu wskutek pojawienia się pewnych konkretnych okoliczności, tj.:
-
przez każdą czynność przed sądem lub innym organem powołanym do rozpoznawania spraw lub egzekwowania roszczeń danego rodzaju albo przed sądem polubownym, przedsięwziętą bezpośrednio w celu dochodzenia lub ustalenia albo zaspokojenia lub zabezpieczenia roszczenia,
-
przez uznanie roszczenia przez osobę, przeciwko której roszczenie przysługuje.
Przerwanie biegu przedawnienia powoduje, że termin przedawnienia rozpoczyna swój bieg od samego początku (od nowa) po ustaniu okoliczności, które spowodowały jego przerwanie. Jeśli więc uprawniony z tytułu zachowku skieruje swoją sprawę do sądu przed upływem 5-letniego terminu przedawnienia to bez względu na to jak długo potrwa sprawa sądowa jego uprawnienie nie ulegnie przedawnieniu, lecz wydłuży się o kolejne 5 lat.
Chcielibyśmy serdecznie podziękować Kancelarii JCZ Radców Prawnych w Bydgoszczy za wsparcie przy przygotowaniu tego artykułu. Naszym głównym celem jest rozpowszechnianie kultury prawnej. Jednocześnie zaznaczamy, że niniejszy artykuł nie jest poradą prawną i w przypadku potrzeby rozwiązania konkretnego problemu prawnego, zalecamy kontakt z profesjonalnym prawnikiem. Redakcja LawMedia.pl
Polecamy również: