Wielu dłużników dopiero w momencie pierwszego kontaktu z windykatorem zaczyna interesować się, czym właściwie jest windykacja i jakie są jej granice. Tymczasem wiedza na ten temat może uchronić przed poważniejszymi konsekwencjami finansowymi i prawnymi. W niniejszym artykule wyjaśniam, czym windykacja różni się od egzekucji komorniczej, jak wygląda jej przebieg, co może, a czego nie może zrobić windykator oraz jakie prawa przysługują dłużnikowi.
Więcej o przebiegu windykacji oraz prawach i obowiązkach dłużników można przeczytać także na stronie Kancelarii Adwokackiej Sitnik.
Czym właściwie jest windykacja?
Pojęcie windykacji nie posiada ustawowej definicji w polskim prawie, oznacza to, że nie jest to procedura regulowana konkretnymi przepisami. Mówiąc najprościej windykacja to działania podejmowane przez wierzyciela lub działającą w jego imieniu firmę, które mają na celu odzyskanie należności od dłużnika – bez użycia środków przymusu. Tego rodzaju aktywność opiera się głównie na przepisach Kodeksu cywilnego dotyczących wykonywania zobowiązań.
Windykację należy odróżnić od postępowania egzekucyjnego, które jest formalnie uregulowane przez Kodeks postępowania cywilnego i może być prowadzone wyłącznie przez komorników sądowych, działających na podstawie orzeczenia sądu. Z kolei postępowanie egzekucyjne w administracji dotyczy wyłącznie zobowiązań publicznoprawnych, np. zaległości podatkowych lub składek na ubezpieczenia społeczne.
W przeciwieństwie do egzekucji windykacja nie daje wierzycielowi ani jego pełnomocnikowi uprawnień do zajmowania majątku, przymusowego odbierania pieniędzy czy żądania informacji o stanie majątkowym dłużnika. Działania windykacyjne mają charakter polubowny, choć mogą być stanowcze.
Etapy windykacji
Standardowy proces windykacyjny opiera się na kilku podstawowych krokach:
-
Zidentyfikowanie zaległości – wierzyciel stwierdza brak zapłaty w ustalonym terminie, a to zwykle skutkuje naliczaniem odsetek ustawowych.
-
Wezwanie do zapłaty – dłużnik otrzymuje pismo (najczęściej listem poleconym lub za pośrednictwem firmy windykacyjnej), w którym wskazana jest kwota zaległości, termin jej uregulowania oraz numer rachunku bankowego do przelewu.
-
Kolejne wezwania lub negocjacje – jeśli dłużnik nie reaguje, możliwe jest ponowienie wezwania lub próba nawiązania kontaktu w celu ustalenia warunków spłaty.
-
Skierowanie sprawy do sądu – gdy działania polubowne zawiodą, wierzyciel może złożyć pozew o zapłatę, który w konsekwencji może prowadzić do wszczęcia egzekucji komorniczej po uzyskaniu tytułu wykonawczego.
Choć określenia takie jak „proces windykacyjny” czy „postępowanie windykacyjne” są często używane w języku potocznym, należy pamiętać, że są to terminy nieformalne – w znaczeniu prawnym „postępowanie” oznacza działania instytucji państwowych, a nie prywatnych podmiotów.
Granice dopuszczalnych działań windykatora
Wierzyciel lub działająca w jego imieniu firma windykacyjna może podejmować wiele działań przypominających o obowiązku zapłaty. Dopuszczalne są m.in.:
- przesyłanie wezwań do zapłaty,
- informowanie o możliwych skutkach dalszego uchylania się od zapłaty, w tym o ryzyku skierowania sprawy do sądu,
- wpisanie dłużnika do rejestru dłużników (np. KRD, BIG),
- proponowanie ugody lub rozłożenia zadłużenia na raty,
- skierowanie pozwu do sądu.
Bezwzględnie niedopuszczalne są natomiast działania przypominające egzekucję komorniczą, takie jak:
- zajmowanie majątku lub wynagrodzenia dłużnika,
- kontaktowanie się z jego pracodawcą lub rodziną,
- próby zastraszania, nękania, zakłócania spokoju domowego.
W przypadku przekroczenia tych granic dłużnik ma pełne prawo do obrony, w tym zawiadomienia odpowiednich organów o podejrzeniu popełnienia przestępstwa, np. z art. 191 § 1 Kodeksu karnego (przymuszanie do określonego zachowania).
Windykacja to wbrew powszechnym wyobrażeniom nie to samo co egzekucja. Choć obie sytuacje dotyczą dochodzenia należności, to różni je przede wszystkim to, kto i na jakiej podstawie podejmuje działania. Windykacja jest próbą odzyskania długu przez wierzyciela lub jego przedstawiciela, ale bez ingerencji organów państwowych i bez zastosowania środków przymusu. W tym sensie działania windykatora mogą przypominać raczej intensywną komunikację niż realne kroki prawne – to pisma, telefony, propozycje ugody czy przypomnienia o możliwym pozwie. Dopiero sąd oraz komornik mogą podjąć formalne kroki prowadzące do faktycznego wyegzekwowania świadczenia jak zajęcie konta, wynagrodzenia czy majątku.